Geen nieuws, goed nieuws

De hele dag door had Eveline (56) Radio 1 aan staan. Op tv keek ze naar het journaal en ’s avonds naar Jinek of Beau. Als ze gedurende de dag wat tijd overhad of op iemand moest wachten, scrolde ze door nieuwsapps en Twitter. En op zaterdag las ze twee kranten, de Volkskrant en een regionaal dagblad, die ze dan met een kop thee en een warme croissant uitploos. “Het was die periode dat het zo lang guur was. Er was het zoveelste bombardement op Oekraïne. Weer een bootje omgeslagen met mensen die een betere toekomst wilden. Wéér mensen die buiten moesten slapen bij een opvangcentrum. Ik voelde me machteloos. Ik doneer altijd als er rampen zijn, ik teken petities, ik probeer betrokken te zijn, wat kan ik verder nog doen? Maar ik sliep onrustig en droomde naar. Het was echt niet goed voor mijn gemoed. Opeens dacht ik: ik wil het niet meer allemaal zien en lezen.”

Begin dit jaar besloot ze ermee te stoppen, met het consumeren van al het nieuws. En het helpt, ze voelt zich beter. Ze slaapt weer goed en op haar werk kan ze zich beter concentreren. Al heeft ze wel gemengde gevoelens: “Het lijkt misschien of ik mijn kop in het zand steek, en dat wil ik absoluut niet. Ik weet dat alle ellende niet weg is, maar tegelijkertijd besef ik dat ik niet echt iets kan betekenen voor die mensen. Niemand heeft iets aan mij als ik slecht slaap en een rothumeur heb. Ik moet mezelf beschermen.”

Mentale gezondheid

Eveline staat daarin niet alleen. Steeds meer mensen verminderen hun nieuwsconsumptie, blijkt uit onderzoek van het Commissariaat voor de Media. 38 procent van de Nederlanders gaf in 2022 aan actief het nieuws te vermijden. In 2017 was dat nog 28 procent. Ook Kiki de Bruin, die aan de Hogeschool Utrecht promoveert op nieuwsmijding, ziet dat er een wereldwijde trend is waarin mensen bewust minder nieuws volgen. “Tijdens de pandemie ervoeren veel mensen een information overload. We zagen toen dat steeds meer mensen het nieuws gingen mijden. Het kan zijn dat mensen daarna opnieuw het nieuws zijn gaan volgen, maar nu is er weer een nieuwe crisis: de oorlog in Oekraïne. Dit zou hetzelfde effect kunnen hebben”, zegt ze.

“Het lijkt of ik mijn kop in het zand steek, maar ik kan toch niks doen”

Tijdens de pandemie verbeterde het mentale welzijn van mensen als ze het nieuws niet meer volgden

Knapt ons humeur dan echt op van minder of tijdelijk geen nieuws volgen? De Bruin: “Tijdens de coronacrisis hebben we onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat het mentale welzijn van mensen verbeterde als ze het nieuws niet meer volgden. Maar ook dat mensen die het nieuws niet meden hun mentale gezondheid in de loop van de tijd juist als slechter ervoeren.”

Onhandig

Ook Angelique (43) voelt zich beter sinds ze geen nieuws meer volgt. “Ik was op vakantie en dacht: hoe kan het nou dat ik hier zo veel gelukkiger ben? Mijn conclusie was dat dit onder andere te maken had met het feit dat ik daar geen nieuws volgde. Eenmaal terug van vakantie ging ik verhuizen, waardoor ik ook een tijdje geen nieuws zag. In mijn nieuwe huis besloot ik geen kabelaansluiting te nemen voor de tv”, vertelt ze. Ze heeft geen spijt van haar keuze, hoewel het soms toch wat onhandig was. “Een keer werkte ik in Rotterdam en ik bleef maar hoesten. Vrienden die weten dat ik nooit nieuws kijk, stuurden me een bericht door. Er was een gifwolk en iedereen werd geadviseerd om binnen te blijven. Toen dacht ik wel even: oeps, ik heb iets gemist.”

Het kan inderdaad handig zijn om het nieuws zijdelings te volgen, vanwege de eigen veiligheid en eventuele noodsituaties. Toch zijn er meer goede redenen om op de hoogte te zijn van wat er speelt. We kunnen ons gedrag aanpassen als we horen over gebeurtenissen in de wereld. Zo horen we op het nieuws vaak berichten over de klimaatverandering, waardoor we kunnen besluiten om minder vaak te vliegen of te stoppen met vlees eten. Door het nieuws krijgen we ook inzicht in uitdagingen, behoeften en perspectieven van andere groepen in de samenleving of culturen elders op de wereld. Dit kan helpen om vooroordelen te verminderen en een inclusievere samenleving bevorderen.

Ook helpt het nieuws bij het nemen van beslissingen, als er gestemd moet worden bijvoorbeeld. Via het nieuws komen we meer te weten over politici, hun standpunten en aanpak van bepaalde problemen, waardoor we een beter gefundeerde keuze kunnen maken als we in het stemhokje staan. Daarnaast heeft nieuws vaak een sociale functie. Je hebt gespreksonderwerpen met familie, vrienden en collega’s.

Zaterdagkrant

Over dat laatste kan Jacqueline (56) meepraten. Of juist niet eigenlijk. “Ik voel me weleens ongemakkelijk als ik met mensen aan tafel zit en het gesprek gaat over een kwestie waarover ik niets weet. Dan houd ik me even op de achtergrond tot het gespreksonderwerp verandert. Meestal heeft niemand het door. Soms vertel ik het, maar vaak heb ik geen zin om mijn keuze te verdedigen”, zegt ze. “Op zo’n moment aan tafel denk ik: misschien moet ik toch weer eens een krant openslaan, maar toch doe ik dat nooit. Ik voel me zo veel rustiger nu ik de push-notificaties van nieuwsapps heb uitgezet en op Facebook voorbij de nieuwsberichten scrol. Eigenlijk was ik altijd opgefokt door alle informatie en prikkels die constant op me afkwamen. Dat is voorbij.”

“Ik voel me zo veel rustiger nu ik die push-berichten van nieuwsapps heb uitgezet”

Voor wie ook boos, somber of neerslachtig wordt door steeds te horen over het leed in de wereld, maar nog wel op de hoogte wil blijven van belangrijke gebeurtenissen en maatschappelijk betrokken wil zijn, is een nieuwsdieet zo gek nog niet. Je verdiept je dan nog wel in wat er in de wereld gebeurt, maar dat hoeft niet 24 uur per dag, 7 dagen per week. “Kijk niet meer de hele dag door op nieuwsapps en zet niet als eerste ’s ochtends het nieuws aan. Kijk of luister één keer per dag het journaal. Of lees alleen nog op zaterdag de krant”, zegt De Bruin.

Vind je dit interessant?

Ontdek nu alle Nederlandse top titels in één app!

Bestel nuAl abonnee?
Log in om verder te lezen

“Lees naast het snelle nieuws ook eens een boek over dat onderwerp”

Daarnaast is het goed om op diverse manieren informatie te vergaren over wat er speelt in de wereld. Volg niet alleen het snelle nieuws, maar lees ook eens een boek met achtergrondinformatie, luister een podcast waarin feiten in perspectief worden geplaatst of kijk een documentaire. Zo komen we verder dan de waan van de dag en zien we het nieuws in een bredere context. Dat doet Jacqueline ook. “Ik kijk graag de video’s van NOS Uitgelegd, waarin ze een thema helemaal uitpluizen. Bij een conflict in het Midden-Oosten wil ik niet elke dag horen hoeveel mensen er zijn omgekomen, want daar word ik heel somber van. Maar in zo’n langere video leggen ze de situatie uit en gaan ze in op de geschiedenis, zodat ik het beter begrijp.”

Betrokken

Wie op deze manier informatie tot zich neemt, wordt heus niet meteen wereldvreemd. De Bruin: “Vaak is er de vrees dat mensen die het nieuws niet volgen minder betrokken zouden zijn bij de samenleving, maar dat hoeft niet het geval te zijn. Het kán problematisch worden als een bepaalde groep dat gaat doen, of als zij systematisch wordt buitengesloten van het nieuws omdat het voor hen te ingewikkeld is. Dat kan leiden tot meer ongelijkheid.” Ze vervolgt: “Maar er zijn ook mensen die zich machteloos voelen als ze het nieuws zien. Zodra zij minder op hun telefoon scrollen, gaan ze juist meer dingen dóen. Zoals vrijwilligerswerk, protesteren of geld doneren. Hun maatschappelijke impact vergroot dan juist.”

De meeste mensen die het nieuws minder volgen, krijgen veel gebeurtenissen alsnog wel mee via vrienden, familie of collega’s. Zeg het daarom eerlijk tegen hen als het nieuws je verdrietig maakt. Dan kunnen ze af en toe iets doorsturen waarin je misschien wel geïnteresseerd bent of wat belangrijk voor jou is om te weten. De Bruin: “Ik doe dat zelf ook bij een vriendin die geen nieuws volgt.”

WAAROM IS HET NIEUWS VAAK NEGATIEF?

Uit onderzoek blijkt dat het nieuws negatiever is dan we zouden verwachten op basis van de werkelijkheid. Hoe dat kan? Dat heeft onder andere te maken met de dynamiek van nieuws. Positieve ontwikkelingen gaan vaak geleidelijk, terwijl negatieve gebeurtenissen meestal schoksgewijs plaatsvinden. Voorbeeld: de criminaliteit daalt al jaren, toch bericht het journaal over liquidaties. Iets wat plotseling gebeurt, past beter in de nieuwscyclus dan trage, positieve trends. Verder verwachten we van journalisten dat zij naar buiten brengen wat er misgaat in de wereld. Zij hebben immers de taak in een democratie om de politiek en grote bedrijven te controleren. Tot slot zijn mensen gevoeliger voor negatieve informatie. Dat is evolutionair zo bepaald, alert zijn op gevaar vergrootte de overlevingskansen. Negatief nieuws wordt daarom vaak beter gelezen en bekeken, waardoor bij nieuwsorganisaties weer de neiging kan ontstaan om hier nóg meer op te focussen.

NIEUWSMIJDERS

De meeste mensen die stoppen met consumeren van het nieuws doen dat omdat ze er onrustig, neerslachtig of zelfs depressief van worden, ontdekte Kiki de Bruin, die aan de Hogeschool Utrecht promoveert op nieuwsmijding. Daarnaast zijn er mensen die het nieuws te ingewikkeld vinden. Andere redenen die worden genoemd: geen interesse in wat er in de wereld en de politiek gebeurt, te druk met het gezin en bezig met carrière maken. Ook is er een kleine groep die sceptisch is, de kwaliteit van het nieuws slecht vindt en de media wantrouwt.

SATIRE

In tegenstelling tot het journaal en de meeste berichten in kranten is satirisch nieuws wél leuk om te volgen. De berichten van De Speld of De Avondshow met Arjen Lubach zijn vaak hilarisch. Is dat een goed alternatief voor mensen die het normale nieuws te negatief vinden? Communicatiewetenschapper Ellen Droog doet aan de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoek naar satirisch nieuws.

“Over het algemeen vind ik satirisch nieuws interessant en vermakelijk. We worden er vaak blij van, omdat het op een grappige manier gebracht wordt. Het kan ook een discussie op gang brengen. Maar het is belangrijk om te beseffen dat het niet altijd de betrouwbaarste bron van informatie is”, zegt ze. De Speld publiceert fictieve nieuwsberichten, het is een parodie op de werkelijkheid. De shows van Arjen Lubach zijn wel gebaseerd op feiten, zij hebben zelfs een hele onderzoeksredactie. Droog: “Satirici zoals Arjen Lubach zeggen vaak dat ze geen journalisten zijn, maar alleen comedy maken. Daar ben ik het niet mee eens, maar ik snap wel dat hij dat zegt. Op deze manier kan hij zich meer vrijheid permitteren, omdat hij niet objectief hoeft te zijn. Hij geeft altijd zijn mening.” Haar belangrijkste tip: check altijd waar de informatie vandaan komt, vooral als het gaat om belangrijke kwesties en feitelijke informatie.