Tuinieren in de herfst of in het voorjaar? Het vergeten tuin-seizoen

DE HERFST ALS FAVORIET Jessie Straathof is beplantingsontwerper en lid van De Bloeimeesters, een vakgroep ervaren tuinspecialisten die het najaar als het beste plantseizoen aanraden. Wat haar betreft heeft een tuin flora én fauna nodig om echt interessant te zijn. Ze woont en werkt in de natuurinclusieve wijk Oosterwold in Almere, waar ze haar tuin zelf nog steeds verder aan het uitbreiden is. Zij is een echte najaarstuinier en geeft zes redenen waarom de herfst haar favoriete plantseizoen is.

1 JE ZIET WAT ER NODIG IS

In het najaar heb je de tuin in volle bloei en groei net achter de rug en zie je alle planten nog overeind staan. Jessie: “Als je wilt veranderen, is het een uitgelezen moment om je tuin aan te pakken, want je hebt zojuist een heel seizoen meegemaakt, waarin je allerlei dingen zijn opgevallen. Je weet wat wel werkte en wat niet. Er is misschien een kleur die je mist of niet mooi vindt. Of je denkt: waarom heb ik die plant nou daar neergezet? Het is ook een goede periode om na te denken over hoe je je die tuin in de herfst interessanter maakt. Dat ervaar je dan pas goed.”

2 PLANTEN GROEIEN VEEL BETER

Het najaar is hét jaargetijde om te planten. “De grond is nog lekker warm en als het goed is begint het weer meer te regenen, dus hoef je niet meer steeds water te geven. De nieuwe planten kunnen dan al fijne wortelhaartjes maken. Zodra de aarde in het volgende voorjaar opwarmt, hebben ze dan echt een flinke voorsprong op planten die je pas in het voorjaar neerzet. Je ziet dat die voorjaarsplantjes uit de kweekpot van schrik hun kluit bij zich houden in die koele grond en dan groeien de wortels dus niet uit, met als gevolg dat, als het weer eenmaal opwarmt, je bovengronds heel veel groei krijgt, maar ondergronds die planten achterlopen.”

3 JE ZIET DE HERFSTTINTEN EN BESSEN

In deze periode begint juist het plantseizoen voor heesters. “Ik ben van de biologische en ecologische tuinen, wat betekent dat ik veel voor vogels doe. Die lok je in het najaar met allerlei besdragende struiken. Als je bij de kweker de herfstkleuren van bladeren en bessen ziet, dan kun je je meteen een goed beeld vormen. Want dat is met name voor struiken hun sierwaarde. Ik werk bijvoorbeeld graag met variëteiten van de Gelderse roos en kardinaalsmuts. Van de laatste is de bloei wat onopvallend, maar de vruchten zijn des te mooier. Prachtig is de kardinaalsmutssoort Euonymus alatus ‘Compactus’. Dat is een wat bolvormig struikje met schitterende bladkleuren. En ook is het najaar natuurlijk het seizoen om voorjaarsbollen te planten.”

‘IN PLAATS VAN DE KLUIT IN TWEE OF IN DRIE STUK-KEN TE HAK-KEN, VEZEL IK DE HELE POL UIT ELKAAR, ZO HEB IK WEL VEERTIG NIEUWE PLANTEN.’

4 HET IS DÉ TIJD OM GRATIS PLANTEN TE ‘MAKEN’

In het najaar kun je planten makkelijk opdelen. “Als een plant een te grote kluit heeft gekregen, dan kun je daar lekker de spade in zetten. In plaats van die kluit in twee of in drie stukken te hakken, vezel ik de hele pol uit elkaar en haal ik ieder stengeltje los. Want dat is in principe volgend jaar een goed plantje, dus dan heb ik wel veertig nieuwe planten. Die zet ik liefst direct weer in de grond, want die slaan vervolgens in de herfst weer goed aan met die haarwortels.”

5 OP JACHT NAAR KASSAKOOPJES

Voor koopjesjagers is de herfst ideaal, lacht Jessie. “Kijk eens naar de planten uit de aanbiedingenhoek van het tuincentrum. Die zijn uitgebloeid en ogen sneu en armetierig. Maar als je die terug knipt, heb je volgend jaar weer een bloeiende plant. Dus zorg dat je goed weet welke planten je wilt hebben, en kijk of je die kunt vinden.” Of lees de naambordjes en zoek op internet wat het is en of het je bevalt. “Soms zie je aanbiedingen van rozen in november. Dat is precies wanneer je ze moet planten.”

Ook voor het benaderen van tuinontwerpers en hoveniers is dit het beste moment. In de lente hebben alle vaklieden in de tuinbranche het vreselijk druk. “Juist In het najaar kun je het beste een tuinontwerper benaderen”, raadt Jessie aan. “In het voorjaar zit iedereen al vol, dus wil je een vakman of vakvrouw inschakelen, doe dat dan bij voorkeur direct na de zomervakantie.”

‘JE ZIET DAT DIE VOORJAARSPLANTJES UIT DE KWEEKPOT VAN SCHRIK HUN KLUIT BIJ ZICH HOUDEN IN DIE KOELE GROND EN DAN GROEIEN DE WORTELS DUS NIET UIT.’

TIP

Bij De Vlinderhof in Utrecht of botanische tuinen en heemtuinen door heel Nederland, kun je op dit moment goed zien hoe planten helemaal uitgroeien én hun volle herfstglorie tonen.

Vind je dit interessant?

Ontdek nu alle Nederlandse top titels in één app!

Bestel nuAl abonnee?
Log in om verder te lezen

SCHOON SCHIP MAKEN

DE LENTE ALS FAVORIET Eline Houtkamp bestiert Bloem en Oogst, een Skal-gecertificeerde snijbloemen-en zadenkwekerij in Drenthe. “We bieden ruimte aan de natuur, wat betekent dat we lekker veel wilde rommelhoekjes hebben, inheemse planten heel belangrijk zijn en we veel liefde hebben voor de bodem. Want de bodem is de basis voor al die prachtige bloemen, die van mei tot en met oktober staan te stralen op ons veld.” Eline doet juist veel in het voorjaar. “Het is voor mij mijn eigen hoofd opruimen, schoon schip maken om een nieuw bloemenseizoen te beginnen. Je voelt aan alles dat de planten, bomen en insecten weer willen. Naar buiten toe, groeien. Het eerste verse groen aan de bomen en struiken en de allereerste bloempjes worden meteen druk bezocht door bestuivers, voor hun eerste voedsel. En het ultieme gevoel dat alles nog mogelijk is. Elk jaar denk ik weer: dit jaar wordt hét jaar.”

WAT ELINE DOET IN HET VOORJAAR

1 De teeltvakken vrijmaken van mulch, zodat de aarde wat kan opwarmen voor de nieuwe planten, die er straks weer in mogen. Tip: in een tuinborder haal je bij voorkeur niet alles weg, alleen daar waar je wilt zaaien of planten.
2 Compost aanbrengen rond de vaste planten. Ter onderdrukking van de eerst kiemende pioniersplanten, maar ook als extra voeding, zodat ze reserves hebben als ze flink gaan groeien straks.
3 Oude plantenresten mulchen of op de composthoop. Die kan dan ook weer eens gekeerd worden, om weer op gang te komen.
4 Inventaris opmaken: hoeveel ruimte is er beschikbaar voor nieuwe planten en eenjarigen?
5 Zaadvoorraad ordenen, kijken of er toch nog wat zaden bijbesteld moeten worden. Juist in het voorjaar kweek je alle eenjarige zomerbloeiers.
6 Op zoek naar uitgezaaide verrassingen, die je goed kunt verplaatsen, waardoor je misschien toch niet nog extra hoeft op te kweken. Of misschien zijn er planten niet goed de winter doorgekomen en ontstaat er ruimte voor iets nieuws.

NAJAAR: ZADEN VERZAMELEN EN ZAAIEN

Het najaar op de bloemenkwekerij is vanzelfsprekend ook belangrijk, benadrukt Eline. “Dan ga ik namelijk zaden oogsten en drogen, de beloftes voor het volgende jaar. Een goede opbrengst betekent dat we veel zaden in de webshop kunnen aanbieden. Ook zaaien we in het najaar weer eenjarigen, de soorten die tegen kou kunnen en die vroeg bloeien in het volgende voorjaar en zomer.”

LEKKER NIETSDOEN

Jessie en Eline benadrukken allebei: je hoeft in het najaar verder juist weinig te doen in de tuin. Laat zoveel mogelijk planten ook uitgebloeid staan, haal alleen weg wat hinderlijk over het pad hangt of echt lelijk is. De planten en hun resten zijn de overwinterplek voor bijvoorbeeld egels en amfibieën, en die helpen je weer met een rijke bodem en tegen je slakken. Dat houdt je tuin gezond. Jessie: “Als ik al planten opruim, dan leg ik ze ergens op een stapel in een rustig hoekje. Dat is in de winter een soort tijdelijk insectenhotel, waar ook de vogels hun voedsel vinden. Later in het voorjaar – als alle dieren weer wakker zijn – dan gaat dat spul als mulch terug in de border of op de composthoop.”